به گزارش خبرگزاری فارس از بیرجند، 27 خرداد روز جهانی بیابانزدایی است بنابراین نامگذاری یک روز در سال به این پدیده، بهانهای است برای تحکیم و گسترش همکاریها، در مبارزه با پدیده زایش بیابان.
با نامیدن یک روز در سال به این مناسبت، تلاش میشود تا علاوه بر آشنا کردن مردم با این مسأله و جلب توجه جهانیان به مسأله بیابانزایی در بسیاری از کشورهای جهان، راهکارهایی برای مهار این پدیده پیدا شود.
خراسان جنوبی با پنجمیلیون و 500 هزار هکتار و با الحاق شهرستان طبس، دومین استان بیابانی کشور است که با وجود اقدامات انجام شده همچنان در معرض تهدید بیابان و کویر است.
دومین استان بیابانی کشور در انتظار توجه ویژه مسؤولان برای اختصاص اعتبار
خراسان جنوبی دومین استان بیابانی کشور است که بخش عظیمی از بیابانهای ایران را در خود جای داده است و به دلیل خشکسالیهای 18ساله اخیر و اقدامات محدود بیابانزدایی در 10 تا 13 سال گذشته 485 هزار هکتار از مراتع فقیر تبدیل به بیابان شدند که این آمار نگرانکننده و توجه ویژه مسؤولان برای اختصاص اعتبار بیشتر به این بخش را میطلبد.
دشتها و بیابانهای خشک در استان به سرعت در حال افزایش است حال آنکه برنامههای احیای منابع طبیعی به دلیل کمبود اعتبار به کندی صورت میگیرد یا تلاشهای صورت گرفته در این زمینه کافی نیست.
به اعتقاد کارشناسان بر اثر شنهای روان در چند سال گذشته تعدادی از روستاها در نهبندان، خوسف و طبس خالی از سکنه شده یا جمعیت آن در حال کاهش است.
یکی از کشاورزان خراسان جنوبی در گفتوگو با خبرنگار فارس، با بیان اینکه خشکسالیهای اخیر امانمان را بریده است، اظهار داشت: اگر مشکلات کشاورزان به صورت اصولی حل نشود مهاجرت کشاورزان به شهر افزایش مییابد.
حبیب رضایی با اشاره به اینکه بیشتر مردم شغلشان دامداری و کشاورزی است، افزود: وقتی مرتعی برای چرا و آبی برای کشاورزی نباشد به چه امیدی باید در این منطقه بمانیم.
میزان آب دریافتی جوابگوی دامها نیست
وی به نحوه آبرسانی در روستا اشاره کرد و ادامه داد: با توجه به اینکه آبرسانی با تانکر انجام میشود اما میزان آب دریافتی جوابگوی تامین آب دامهایمان نیست.
این کشاورز از خشکشدن قناتها و چاههای آب در مناطق روستایی خبر داد و تصریح کرد: سالانه تعداد زیادی از دامها به دلیل خشکسالی تلف میشوند که این ضربه زیادی را به دامداران متحمل میکند.
رضایی با اشاره به اینکه هزینههای زندگی با درآمد دامداران و کشاورزان همخوانی ندارد بر ضرورت توجه مسؤولان به مشکلات کشاورزان و دامداران تاکید کرد.
فروش دامهای نارس، نازا ماندن گوسفندان مهمترین مشکلات دامداران
وی با بیان اینکه کاهش بارندگی در استان خسارات فراوانی را به کشاورزان میزند، اذعان داشت: فروش دامهای نارس یکی از مشکلات مردم منطقه است که به دلیل مشکلات معیشتی این اقدام را انجام میدهند.
این کشاورز نازا ماندن گوسفندان را از دیگر مشکلات خشکسالیهای اخیر در استان اعلام و اضافه کرد: سوء تغذیه دامها به دلیل نبودن علوفه کافی بر تولیدات دامی و زاد و ولد حیوانات تاثیر گذاشته است.
رضایی با اشاره به اینکه دلالان کسانی هستند که بیشترین سود را از فروش دامها میبرند، تصریح کرد: اگر دولت وامهایی با بهره پایین و علوفه یارانهای در اختیار کشاورزان قرار بدهد از این اقدام جلوگیری میشود.
یکی دیگر از دامداران استان که در سال 85 صاحب هزار و 870 راس دام بود در گفتوگو با فارس بیان داشت: در حال حاضر از آن تعداد فقط 170 رأس دام باقی مانده است.
خشکسالی زمینهساز فروش دامها/سرعت بیابانزایی از بیابانزدایی پیشی گرفته است
محمد مرکی با اشاره به اینکه خشکسالی به مرور زمان زمینهساز فروش دامهایم شد، تصریح کرد: مسؤولان استانی باید به فکر این قشر از جامعه باشند چراکه یک دامدار چارهای جز گذراندن امور زندگانی خود از طریق دامداری ندارند.
وی گرانی علوفه و خوراک دام را از مشکلات این قشر برشمرد و اظهار داشت: اگر روند به این شکل پیش برود چارهای جز فروش دامهایمان نداریم چراکه برای ادامه شغل دامداری به مراتعی برای چرای دامها نیاز داریم.
این دامدار خراسان جنوبی اذعان داشت: خشکسالیهای متوالی سالیان اخیر سبب از بین رفتن حجم عظیمی از مراتع شده که با کمبود تغذیه دامها وزن لاشه دامها نیز به شدت کاهش پیدا کرده است و این امر دامداران را متضرر میکند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بشرویه نیز در گفتوگو با خبرنگار فارس در بیرجند، از تاثیرات مخرب خشکسالی در این شهرستان خبر داد و گفت: متاسفانه خشکسالیهای متوالی و کاهش نزولات جوی سبب شده است سرعت بیابانزایی از بیابانزدایی در این شهرستان پیشی بگیرد.
محمدرضا رفیعی افزایش هر ساله کویر به شهرستان بشرویه را تهدید جدی برای اراضی کشاورزی و زندگی مردم دانست و اضافه کرد: افزایش جمعیت روستایی و وابستگی معیشت آنها به بهرهبرداری از اراضی در معرض مرتعی و کشاورزی سبب شده روز به روز شاهد گسترش پدیده بیابانی باشیم.
زیان خشکسالی به 95 درصد بیابانها و مراتع بشرویه
وی با تاکید بر اینکه متاسفانه با این اعتبارات بسیار کم، قادر به مهار این پدیده نیستیم، تصریح کرد: خشکسالیهای اخیر سبب شده تا به 95 درصد بیابانها و مراتع بشرویه خسارت شدید وارد شود.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بشرویه از خسارت 3 میلیارد و 639 میلیون تومانی به مراتع بشرویه خبر داد.
رفیعی به طرح جلوگیری از پیشرفت کانونهای فرسایش بادی در شهرستان بشرویه اشاره کرد و ادامه داد: این اقدام در راستای انجام فعالیتهای بیابانزدایی از سال 55 در این شهرستان آغاز شده است.
وی با اشاره به اهم فعالیتهای این شهرستان در راستای مقابله با پدیده بیابانزایی، اضافه کرد: عملیات بیولوژیک در 40 هزار هکتار از اراضی تحت فرسایش بادی بشرویه با کاشت نهالهایی نظیر تاغ، اسکنبیل، ریچ و آتریپلکس به اجرا در آمده است.
وضعیت وخیم دامداران شهرستان بشرویه
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بشرویه از وضعیت وخیم دامداران این شهرستان خبر داد و افزود: در سال گذشته 142 راس دام شاخ شمار از مراتع بشرویه استفاده میکردند اما این تعداد در سال جاری به کمتر از 70 رأس دادم رسیده است.
رفیعی از به فروش گذاشتن دامهای دامداران شهرستان خبر داد و اضافه کرد: با توجه به کمبود اعتبارات، امکان اجرای پروژههای بیابانزدایی در اراضی بیابانی با مشکل مواجه است که این امر نیازمند توجه مسؤولان به این حوزه است.
وی شهرستان بشرویه را دارای 3 کانون بحران فرسایش بادی به نامهای ریگ بشرویه، کانون بحرانی چاهنو و قاسمآباد بجستان اعلام کرد و افزود: تاکنون 52 هزار هکتار از عرصههای بیابانی بشرویه نهال کاری شده است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بشرویه با اشاره به اینکه حدود 25 کیلومتر مربع به زمینهای بیابانی شهرستان افزوده شده، تصریح کرد: عملیات بیابانزدایی در بشرویه از سال 1355 با انتقال بذر تاغ از حادثآباد سبزوار آغاز و همچنان ادامه دارد.
شهرستان بشرویه نیازمند اجرایی شدن طرح ترسیب کربن
رفیعی با بیان اینکه شهرستان بشرویه دارای 780 هزار هکتار است که 241 هزار هکتار آن بیابان است، خواستار اجرای پروژه طرح ترسیب کربن در این شهرستان شد.
وی با بیان اینکه اجرای طرح ترسیب کربن بهترین روش برای مبارزه با بیابانزایی است، تصریح کرد: این طرح برای منطقه کویری بشرویه نیز به صورت طرح بینالمللی پیشنهاد شده که اهداف این طرح در سه بخش بینالمللی، ملی و شهرستانی قابل اجرا است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بشرویه به فواید اجرای طرح ترسیب کربن اشاره کرد و اذعان داشت: اجرای این طرح سبب تولید اکسیژن، گرفتن گازکربنیک فضا، ایجاد علوفه و ایجاد اشتغال میشود.
رفیعی خواستار همکاری و همیاری مسؤولان در اجرای این طرح در شهرستان بشرویه شد و بیان داشت: طرح ترسیب کربن با هدف توسعه روستاها، در زمینه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با محوریت منابع طبیعی اجرا میشود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در گفتوگو با فارس، شعار هفته منابع طبیعی امسال را «مدیریت جامع منابع طبیعی با مشارکت مردم» اعلام کرد.
حبیبالله شریفی بهرهبرداری بیش از حد از منابع آب و خاک از طریق فعالیتهای کشاورزی، چرای بیش از حد دام، قطع درختان و جنگلزدایی، آبیاری و زهکشی نامناسب، تغییرات اقلیمی، بروز سیلابهای شدید و خشکسالیهای متناوب را از عوامل موثر در بیابانزایی ذکر کرد.
وی بر لزوم توجه به حفاظت از منابع طبیعی تاکید و اضافه کرد: در راستای مبارزه با بیابانزایی هزار و 935 هکتار نهالکاری انجامشده است.
متاسفانه فقط 40 درصد از اعتبارات بیابانزدایی محقق شده است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اعتبارات اختصاص یافته به بیابانزدایی، ادامه داد: در سال گذشته 4 میلیارد تومان از اعتبارات ملی به این طرح اختصاص یافت که متاسفانه تنها 40 درصد آن محقق شد.
شریفی فرسایش خاک ناشی از باد و آب، از بین رفتن پوشش گیاهی، افت کمی و کیفی آبهای زیر زمینی، خشک شدن قناتها، گرد و خاک، کم شدن میزان بارندگی، از بین رفتن یا کوچ حیات وحش، کاهش حاصلخیزی خاک و افت توان تولید زمینهای کشاورزی را از آثار و پیامدهای بیابانزایی اعلام کرد.
وی هجوم ماسههای روان و خسارات ناشی از آن، بیکاری، گرسنگی و گسترش فقر و مهاجرت را از آثار و پیامدهای بیابانزایی ذکر کرد و اظهار داشت: وزش بادهای 120روزه سیستان و توفانهای شن روند بیابانزایی را در استان افزایش داده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نهالکاری، بذرکاری، مدیریت آبهای سطحی و هلالهای آبگیری را از اقدامات موثر در بیابانزدایی ذکر کرد و اذعان داشت: در سال گذشته 700 هکتار از اراضی بیابانی نهالکاری شده است.
وی به آغاز اقدامات بیابانزدایی در استان اشاره و تصریح کرد: اقدامات بیابانزدایی از سال 1344 آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی از وجود 28 کانون بحرانی بیابان در سطح استان خبر داد و تصریح کرد: این کانونها شامل یک میلیون و 386 هزار و 741 هکتار در سطح استان است.
شریفی با بیان اینکه از این مدت 133 هزار هکتار در سطح استان نهالکاری شده است، افزود: از کل مساحت خراسان جنوبی 3 میلیون و 121 هزار و 476 هکتار تحت فرسایش بادی قرار دارد.
وی با بیان اینکه سهم استان خراسان جنوبی از اجرای عملیات مقابله با بیابانزدایی 10 هزار و 295 هکتار است، بیان داشت: برای مشارکت مردم در مسأله بیابانزدایی صندوق حمایت از منابع طبیعی برای بهرهبرداران و صاحبان طرحهای منابع طبیعی در استان راه اندازی میشود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی به پدیده ریزگردها در استان اشاره کرد و اذعان داشت: برای جلوگیری از ریزگردها باید کانونها فرسایش بادی در استان تثبت شود.
ضرورت مشارکت مردم در پدیده بیانزدایی
وی خواستار مشارکت مردم در پدیده بیانزدایی شد و ادامه داد: اگر اقدامات بیابانزدایی متوقف شود طوفان شن گریبانگیر استان میشود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه بزرگترین کانون فرسایش بادی در شهرستان طبس مسینا قرار دارد، ادامه داد: همچنین کانون بحرانی تک نمکی در شهرستان درمیان و کانون فرسایش بادی حسینآباد غیناب شهرستان سربیشه از دیگر کانونهای بحرانی در استان است.
شریفی با اشاره به اینکه طرحهای علمی مختلفی در راستای بیابانزدایی از جمله پروژه بینالمللی ترسیب کربن در کشور در حال اجرا است، افزود: خراسان جنوبی الگوی اجرای پروژه ترسیب کربن در 12 استان کشور است.
وی با تاکید بر اینکه هرچه پوشش گیاهی بیشتر شود بیابانزایی کاهش مییابد، ادامه داد: در راستای مبارزه با بیابانزایی در استان بیش از 14 هزار هکتار بذر کاری، 124 کیلومتر بادشکن زنده و 550 کیلومتر بادشکن غیر زنده انجام شده است.
ریالی از اجرای طرح ترسیب کربن در استان محقق نشده است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اجرای طرح ترسیب کربن در استان، اظهار داشت: از محل اعتبارات ملی بالغ بر 600 میلیون تومان برای اجرای این پروژه مصوب شد که تاکنون ریالی از آن محقق نشده است.
شریفی شهرستانهای سربیشه و زیرکوه را میزبان پروژه تعمیم ترسیب کربن اعلام و تصریح کرد: متاسفانه با توجه به بالارفتن کاهش اعتبارات در این مقوله میزان سطح اقدامات بیابانزدایی کم شده که این امر سبب افزایش گردوغبار در استان میشود.
وی با بیان اینکه مقابله با بیابان نیاز به اقدامات در سطح وسیع و اختصاص اعتبارات کلان ملی دارد، اضافه کرد: پروژه بینالمللی ترسیب کربن در روستاهای خراسان جنوبی با هدف ماندگاری مردم در روستاها تشکیل شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه پدیده بیابانزایی در حال گسترش است، گفت: اعتبارات بیابانزدایی متناسب با سطح بیابانها نیست لذا بیابانزدایی متناسب با این پدیده صورت نمیگیرد.
سخن پایان...
اگر در گذشته به دلیل عدم آشنایی کافی به بیابانزایی توجه چندانی نمیشد، اما امروزه با پیشرفت علم و دغدغههای بسیار جدی و قابل توجهی مطرح است که هرگونه کمتوجهی یا بیتوجهی نسبت به آن، با آثار زیان بار و بعضاً مرگآوری همراه میشود که به تدریج عوارض و تبعات آن ظهور و بروز پیدا می کند.
مسؤولیت آحاد مردم در قبال محیط زیست و محدوده پیرامونی خود، اصلی مهم و حائز اهمیت است که در قانون اساسی (اصل پنجاهم) نیز به آن تاکید ویژهای شده و امید است با همگرایی و اجرای اصولی این قانون، حفظ و حیات محیط زیست به نحو شایستهتری محقق شود.
امری که رهبر معظم انقلاب نیز در اواخر سال 1393 در دیدار با برخی از مدیران و مسؤولان، دغدغههای بسیاری را درباره مخاطرات عرصه زیست محیطی مطرح فرمودند و به طور یقین با سرلوحه قرار دادن رهنمودهای رهبری معظم و تامین منویات معظم له میتوان به نحو سازندهتری، چالشهای پیشروی این حوزه حساس را پشت سر گذاشت.
با توجه به اینکه خراسان جنوبی دومین استان بیابانی کشور است باید در زمینه تخصیص و میزان اعتبارات مجزا از دیگر استانهای کشور دیده شود و در این زمینه تعامل و مدیریتی یکپارچه توسط مدیریت ارشد استان ایجاد شود.
==============
گزارش از لیلا لیمویی