صدور بی‌رویه مجوز ساخت‌وساز هتل در مشهد مسأله‌ای است که صدای بسیاری از فعالان باتجربه صنعت هتلداری را درآورده است.
به گزارش تابناک رضوی به نقل از دنیای اقتصاد، به اعتقاد فعالان بخش خصوصی این اقدام، بدون نیازسنجی در حال انجام است و در کنار عواملی از جمله تغییر الگوی سفر و کاهش ماندگاری زائران و مسافران، فعالیت سایر اماکن اقامتی مانند هتلآپارتمانها، مهمانپذیرها، خانهمسافرها و هزاران واحد اقامتی غیرمجاز و ... حالا این اقدام غیرکارشناسانه سازمانهای متولی و مسئول هم مزید بر علت شده و باعث شده از هر طرف صدای زنگ خطر ورشکستگی هتل‌ها به گوش برسد و اگر فکری به حال این وضعیت نشود، در آینده نه چندان دور باید شاهد خاک خوردن و به گل نشستن کشتی این سرمایههای کلان در صنعت هتلداری باشیم حال آن که پایتخت معنوی ایران به گواه آمار سالانه میزبان 25 تا 30 میلیون نفر زائر است!
اگرچه آمارهای ارائه شده حکایت از افزایش تعداد مسافران و زائران پایتخت معنوی ایران در هر سال دارد اما سهم هتل‌ها از این مسافران روزبه‌روز در حال کاهش است و در حالی که به گفته رئیس اتحادیه هتل‌داران خراسان رضوی سال گذشته میانگین اشغال ظرفیت هتل‌ها در مشهد حدود 90 درصد بود اما تا پایان سال جاری این رقم به کمتر از 50 درصد می‌رسد! این روند کاهشی و خالی ماندن ظرفیت هتل‌های شهر حتی در ایام پیک مسافر باعث شده برخی هتل‌ها برای جلوگیری از تعطیل شدن، تخفیفهایی را حتی تا سقف 70 درصد برای مسافران در نظر بگیرند!
210 هتل در حال ساخت
رئیس اتحادیه هتل‌داران خراسان رضوی در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه در حال حاضر حدود 206 هتل در خراسان رضوی در حال بهره‌برداری است، اظهار می‌کند: از این تعداد 12 هتل در شهرستانها قرار دارد و بقیه آن‌ها در مشهد واقع است؛ همچنین بر اساس آمار ارائه شده از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان، 210 هتل نیز در حال ساخت است که به صورت میانگین بیشتر آن‌ها پیشرفت فیزیکی بیش از 60 درصد دارند و در صورتی که مشکلی پیش نیاید، ظرف پنج سال آینده تمام آن‌ها به بهره‌برداری می‌رسند.
محمد قانعی در خصوص دلایل عدم اشغال تمام ظرفیت هتل‌های مشهد حتی در ایام پیک مسافر، می‌گوید: متأسفانه در چند سال اخیر شاهد رشد بی‌رویه واحدهای غیرمجاز یا واحدهای اقامتی که بدون نیازسنجی بازار مجوز گرفتهاند، بوده‌ایم؛ در کنار هتل‌های در حال بهره‌برداری، حدود 350 هتل‌آپارتمان و حدود 600 مهمان‌پذیر در حال بهره‌برداری هستند.
وی ادامه داد: علاوه بر این به حدود 500 خانه مسافر نیز مجوز داده شده که از نظر ما، خانه مسافر نیستند زیرا خانه مسافر واحدی است که منزل یا آپارتمانی باشد که بخشی از آن برای اسکان زائران و مسافران در نظر گرفته شود اما شاهد این هستیم که برخی از این خانه مسافرها، بیش از 60 یا 70 واحد آپارتمان دارند و مجموعه‌ای کاملی هستند بنابراین این‌ها از ابتدا با هدف ایجاد هتل احداث شده‌اند اما مجوزهای اقامتی و مسکونی دریافت کرده‌اند و به این ترتیب بعد از بهره‌برداری قانون را دور زدهاند و میراث فرهنگی را نیز فریب دادهاند.
زیاندهی هتل‌ها
رئیس اتحادیه هتل‌داران خراسان رضوی با تأکید بر اینکه مجوز احداث این هتل‌ها در مشهد و استان بدون نیاز سنجی صورت گرفته است، خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر با این معضل مواجه هستیم که هتل‌های دارای پروانه بهره‌برداری و پروانه کسب خالی مانده‌اند؛ در سال جاری دو مقطع پیک مسافر یعنی ایام نوروز و ایام پایانی ماه صفر را داشتیم اما ظرفیت اشغال هتل‌ها در این ایام حتی به 60 درصد هم نرسید!
قانعی با بیان اینکه میانگین اشغال هتل‌های مشهد و استان در 9 ماهه گذشته حدود 53 درصد بوده است، تصریح می‌کند: این رقم تا پایان سال احتمالا به کمتر از 50 درصد می‌رسد و اشغال زیر 50 درصد یعنی زیان! پیشبینی می‌کنیم میزان اشغال ظرفیت هتل‌ها در سال جاری به 48 درصد کاهش یابد در صورتی که در سال‌های قبل ظرفیت اشغال بیش از 90 درصد بود.
وی اضافه می‌کند: متأسفانه به دلیل صدور مجوزهای بسیار در شهر مشهد و عدم تعادل عرضه و تقاضا شاهد رکود جدی و بحران در هتلداری مشهد هستیم که این امر تأثیر بسیار منفی خواهد داشت و بسیاری از سرمایه‌گذاران را دچار مشکل خواهد کرد؛ بسیاری از همکاران ما با دریافت تسهیلات بانکی هتل خود را تکمیل کرده‌اند و با وجود وضعیت موجود در بازپرداخت آن‌ها با مشکل مواجه هستند.
فعالیت 6000 واحد اقامتی غیرمجاز
رئیس اتحادیه هتل‌داران خراسان رضوی یادآور می‌شود: بر اساس شنیده‌ها و گفتهها در کنار واحدهای اقامتی مجاز، حدود 6000 واحد اقامتی غیرمجاز نیز فعالیت می‌کنند که حدود 2800 واحد آن‌ها توسط سازمان میراث فرهنگی و تشکلهای مربوطه برای برخورد قانونی به دادگستری معرفی شده است؛ این واحدها فضای رقابتی بسیار ناسالمی ایجاد کرده‌اند زیرا استانداردها، ایمنی، امنیت و ... را رعایت نمیکنند و در صورت بروز مشکل، کسی هم پاسخگو نیست.
قانعی به این نکته نیز اشاره می‌کند که در دو سال اخیر با توجه به قطع روابط دیپلماتیک با عربستان کاهش ورود زائران و مسافران عرب را هم شاهد بوده‌ایم و تعداد آن‌ها به یک سوم کاهش یافته است و می‌افزاید: احداث هتل‌های جدید هیچ ضرورتی ندارد؛ بیش از 6 سال است که در تمام جلسات کارشناسی اعلام کردهایم باید صدور مجوزهای بی‌رویه ساخت‌وساز هتل باید متوقف شود زیرا چنین وضعیتی را پیشبینی میکردیم و به این نتیجه رسیده بودیم با توجه به کاهش تقاضای سفر، تعادل بین عرضه و تقاضا بر هم میخورد؛ از طرفی الگوی سفر نیز در کشور تغییر کرده است؛ در گذشته میزان ماندگاری زائران در مشهد پنج روز یا بیشتر بود اما اکنون به حداکثر دو روز کاهش یافته است؛ اگر شرایط مناسبی برای اقامت زائران و مسافران فراهم نشود، این روند کاهشی ماندگاری ادامه خواهد داشت.
وی عنوان می‌کند: اگرچه کاهش میزان اشغال ظرفیت را در هتل‌ها داشتهایم، با این حال رقابت منفی در نرخ هتل‌ها نیز ایجاد شده و برخی هتل‌ها حتی تا 70 درصد تخفیف در نظر گرفتهاند؛ برای مثال یک اتاق دو نفره در هتل سه ستاره با صبحانه، ناهار و شام با قیمت 30 هزار تومان در اختیار مشتری قرار میگیرد که این امر نشان‌دهنده اوج گرفتاری هتلهاست و تنها برای جلوگیری از تعطیل شدن هتل این کار را می‌کنند.
فروشی بودن40 درصد هتل‌های مشهد
رئیس اتحادیه هتل‌داران خراسان رضوی سرمایه اولیه برای ایجاد یک هتل در مشهد را به صورت میانگین 75 میلیارد تومان اعلام و اظهار می‌کند: در حال حاضر حدود 40 درصد همکاران ما فروشنده هتل خود هستند در حالی که تا پنج سال پیش هتلی برای فروش در مشهد وجود نداشت اما اکنون به دلیل شرایط موجود حدود 90 هتل فروشی در مشهد وجود دارد.
قانعی با تأکید بر اینکه سازمانهای صادرکننده مجوز ساخت هتل باید سرمایهگذار را توجیه کنند، خاطرنشان می‌کند: بر اساس قانون، زمانی که فردی میخواهد کسبوکاری را شروع کند، باید از اتحادیه مربوطه استعلام بگیرد؛ اگر سرمایه‌گذاران واقعا به اتحادیه ارجاع داده شوند، آن‌ها را توجیه می‌کنیم که سرمایه‌گذاری در این بخش صرفه اقتصادی ندارد یا حتی می‌توان به دلیل اشباع هتل‌ها، مجوز احداث هتل جدید را صادر نکرد.
وی با بیان اینکه هتل‌های مشهد در ایام پیک روزانه ظرفیت 75 هزار نفر مسافر و در سال ظرفیت پذیرش 9 میلیون نفر مسافر را دارند، تصریح می‌کند: در شهر مشهد به اندازه کافی مکان اقامتی مجاز وجود دارد و قیمتها معمولا کنترلشده است و نظارتها به اندازه کافی انجام می‌شود بنابراین زائران و مسافران تصور نکنند خانهمسافرها یا اماکن اقامتی غیرمجاز ارزان‌تر هستند زیرا اگر هم اینطور باشد، امنیت، ایمنی، نظافت و ... وجود ندارد و در صورت بروز مشکل، کسی پاسخگو نیست.
جای خالی برنامه در صنعت هتلداری
مدیر هتل «سلام» مشهد هم در این باره با تأکید بر ضرورت وجود برنامه در صنعت هتلداری، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: ظاهرا برای صنعت هتلداری برنامهریزی نداریم در نتیجه سرمایهگذاریهای کلانی در این صنعت صورت گرفته بدون اینکه پیشبینی شود آینده آن‌ها چه خواهد شد.
سهراب ارجمند با اشاره به اینکه رشد ساخت‌وساز در صنعت هتلداری هیچ تناسبی با نیاز زائران ندارد، عنوان می‌کند: باید توجه داشت لزوما تمام زائرانی که به مشهد وارد می‌شوند، در هتل‌ها اقامت نمیکنند و تعداد محدودی از آن‌ها سهم هتل‌ها هستند بنابراین سرمایه‌گذاری در این صنعت باید با توجه به تعداد متقاضیان باشد اما این اتفاق نیفتاده و ساخت‌وساز هتل بالاست اما متقاضی برای آن‌ها وجود ندارد و شاهد عدم تعادل در عرضه و تقاضا هستیم.
وی با بیان اینکه درصد اشغال هتل ما در حال حاضر حدود 35 درصد است، می‌افزاید: در حالی که در مدت مشابه سال گذشته این رقم 70 درصد بود و به عبارتی در سال جاری با کاهش 50 درصدی اشغال ظرفیت مواجه شدهایم که این رکود در تمام هتل‌ها وجود دارد.
بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا
مدیر هتل سلام تأکید می‌کند: با توجه به بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا، با ادامه روند فعلی بدون تردید بسیاری از هتل‌های مشهد به ورشکستگی می‌رسند و برای اوضاع اقتصادی آن‌ها نمی‌توان چشمانداز مثبت و روشنی متصور بود.
ارجمند با بیان اینکه باید ساخت‌وساز هتل بر اساس نیازسنجی صورت گیرد، خاطرنشان می‌کند: شاید در حال حاضر شهرهایی مانند اصفهان، شیراز، یزد و ... با توجه به احتمال افزایش حضور توریست‌های خارجی نیاز به هتل داشته باشند اما مشهد اینطور نیست؛ علاوه بر این بخش زیادی از ظرفیت هتل‌های مشهد را زائران و مسافران عرب اشغال میکردند که با توجه به قطع روابط دیپلماتیک با عربستان تعداد آن‌ها نیز کاهش چشمگیری داشته است.
وی یادآور می‌شود: شاید گفته شود احداث این هتل‌ها برای پاسخگویی به نیاز 20 سال آینده است اما این امر منطقی نیست زیرا زمانی که سرمایه‌گذاری صورت میگیرد باید سوددهی و صرفه اقتصادی داشته باشد در غیر این صورت اشتغال ایجاد نمی‌شود؛ این سرمایه میتواند در کسبوکار دیگری به کار گرفته شود تا زیانده نباشد و اشتغال هم ایجاد کند.
لزوم جلوگیری از فعالیت متخلفان
مدیر هتل سلام تصریح می‌کند: فعالیت اماکن اقامتی غیرمجاز نیز نشان‌دهنده نبود مدیریت صحیح در صنعت گردشگری ماست که شاهد افزایش تعداد آن‌ها هم هستیم و هر فردی که تعدادی اتاق خالی دارد، بدون پرداخت حق و حقوق دولتی و نیز بدون هیچ نظارتی کار هتلداری انجام میدهد و زمانی که نظارتی نباشد، فساد وجود خواهد داشت.
ارجمند بر این نکته نیز تأکید می‌کند که باید نظارتها و کنترلها تشدید شود و جدیتر باشد تا از فعالیت متخلفان جلوگیری شود و می‌افزاید: صنعت گردشگری باید رشد کند و این رشد تنها در زمینه ساخت‌وساز نیست؛ ساختمان، سختافزار و نیروی انسانی، نرمافزار هتلداری محسوب می‌شود؛ در زمینه آموزش نیروی انسانی باید کار جدیتری صورت گیرد؛ در شرایطی که بازار این صنعت با رکود مواجه است، هتل‌ها نمی‌توانند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند و باید مورد حمایت قرار گیرند؛ در زمینه آموزش در صنعت هتلداری، کمترین سرمایه‌گذاری توسط دستگاههای دولتی انجام می‌شود و بخش خصوصی نیز امکان سرمایه‌گذاری بیشتر ندارد.
ضرورت جلوگیری از صدور بی‌رویه مجوزها
مدیر هتل «ایران» مشهد هم در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه صنعت هتلداری مشهد و خراسان رضوی در حال حاضر وضعیت مطلوبی ندارد، اظهار می‌کند: آمار اعلام شده نشان‌دهنده افزایش حضور زائران و مسافران در شهر مشهد است اما نکته قابل توجه این است که این زائران در هتل‌ها اقامت نمیکنند و از سایر اماکن اقامتی از قبیل هتلآپارتمانها، خانه مسافرها و ... استفاده می‌کنند.
ساسان اسدزاده مجاور اضافه می‌کند: افزایش ساخت‌وساز هتل‌ها در مشهد با توجه به وضعیت فعلی هیچ توجیه اقتصادی ندارد اما شاید برای افرادی که با توجه به رکود موجود در صنعت هتلداری، اقدام به ساخت هتل می‌کنند، این کار منافع دیگری به دنبال دارد و در کنار هتلداری کارهای دیگری انجام میدهند!
وی با تأکید بر اینکه باید از صدور بی‌رویه مجوزهای احداث هتل جلوگیری شود، تصریح می‌کند: علاوه بر این، دولت و اتحادیهها باید از هتل‌های نامدار و قدیمی بیشتر حمایت کنند؛ هر ساله مبلغی را به اتحادیه پرداخت می‌کنیم اما این امر هیچ مزیتی برای ما ندارد.
برای تکمیل این گزارش و آگاهی از نحوه امکانسنجی و نیازسنجیها قبل از صدور مجوزهای لازم برای احداث یک هتل در مشهد، سراغی هم از معاونت سرمایه‌گذاری و طرحهای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گرفتیم که پس از پیگیریهای انجام شده و ارسال سؤالات مورد نظر به صورت مکتوب، در نهایت پاسخی دریافت نشد.
